Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Toplu işten çıkarma, birçok çalışanın işveren tarafından aynı anda işten çıkarılması durumunu ifade eder. Genellikle ekonomik krizler, şirketin yeniden yapılandırılması veya teknolojik değişiklikler gibi nedenlerle gerçekleşir. Bu süreç, hem işverenler hem de çalışanlar için zorlayıcı olabilir. İşverenler için toplu işten çıkarmalar, genellikle maliyetleri düşürme veya işletmenin verimliliğini artırma amacı taşır. Ancak, bu sürecin hukuki ve etik boyutları da göz önünde bulundurulmalıdır.
İşten çıkarmaların yasal süreçleri, ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Genelde işverenlerin, toplu işten çıkarmalarda belirli prosedürleri takip etmeleri gerekir. Örneğin, bazı ülkelerde işverenlerin toplu işten çıkarmadan önce hükümete veya ilgili sendikalara bildirimde bulunmaları zorunludur. Ayrıca, işten çıkarılacak çalışanlara önceden haber vermek ve onlara yeterli tazminat ödemek de işverenin sorumlulukları arasındadır.
._visualize_an_office_setting_where_a_group_of_employee.png)
Çalışanlar için toplu işten çıkarmalar, finansal güvensizlik ve kariyerlerinde belirsizlik yaratabilir. Bu durum, çalışanların moralini ve motivasyonunu olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, işverenlerin bu süreçte çalışanlara destek olmaları, onları yeni iş fırsatlarına yönlendirmeleri ve gerekli eğitim veya danışmanlık hizmetlerini sağlamaları önemlidir.
Toplu işten çıkarmaların ekonomik etkileri de göz ardı edilmemelidir. Bu durum, yerel işgücü piyasasını etkileyebilir ve geniş çapta ekonomik dalgalar yaratabilir. İşsizlik oranlarının artması ve tüketici harcamalarının azalması gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, hükümetler ve ilgili kurumlar, işten çıkarmaların ekonomik etkilerini hafifletmek için çeşitli önlemler alabilir. Örneğin, işsizlik yardımları, yeniden eğitim programları ve küçük işletmelere destek sağlamak gibi politikalar bu sürecin etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
İşveren tarafından toplu işçi çıkarmak istendiği takdirde 4857 Sayılı İş Kanunu gereği birtakım kurallara riayet edilmesi gerekmektedir. Buna göre 4857 Sayılı İş Kanununun 29. Maddesinde: İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. İşyerinde çalışan işçi sayısı: a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin, b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin, c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin, İşine 17 nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. Birinci fıkra uyarınca yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işten çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir. Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur. İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür. İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.
Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işten çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz. İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18, 19, 20 ve 21 inci madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir. Denilmektedir.
İşveren tarafından toplu işten çıkarmak istendiği takdirde; ilgili kanun maddesi gereği birtakım yükümlülükleri mevcuttur.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.