Zorunlu Müdafilik Halleri

 

 

---

 

Zorunlu müdafilik halleri 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun çeşitli maddelerinde düzenlenmiştir. Bu yazımızda zorunlu müdafilik hallerinin neler olduğu üzerinde durulacaktır.

 

Zorunlu Müdafilik

 

Zorunlu müdafilik kurumu, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun muhtelif maddelerinde düzenlenmiştir. Zorunlu müdafilik, şüpheli veya sanık hakkında yürütülen soruşturma veya kovuşturma işlemleri esnasında bir avukatın hukuki yardımından faydalandırılması zorunluluğunu ifade eder. Bir diğer ifadeyle zorunlu müdafilik hallerinde şüpheli veya sanığın avukatı olmaması halinde soruşturma veya kovuşturma işlemlerine devam edilmez. Bu hallerde şüpheli veya sanığa müdafi tayin edilmesi için girişimler başlatılır ve ceza muhakemesi işlemlerine devam edilmesi için müdafin gelmesi beklenir.

 

Zorunlu Müdafilik Halleri

 

-Şüpheli veya Sanığın Müdafi Seçebilecek Durumda Olmaması

 

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 150/1: “ (1) Şüpheli veya sanıktan kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Şüpheli veya sanık, müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde bir müdafi görevlendirilir”. Bu düzenlemeye göre şüpheli veya sanığın özel müdafiden yararlanamadığı hallerde, talebi halinde kendisine Baro tarafından avukat tayin edilmesini düzenlemektedir. Şüpheli veya sanığın müdafi seçebilecek durumda olmamasından kasıt, salt ekonomik sebepler değildir. Örneğin şüpheli veya sanık, o esnada bir avukatla iletişime geçip anlaşabilecek durumda değilse veya şüpheli veya sanık o esnada bir avukatın müdafiliğinden faydalanamayacak derecede hastaysa talebi halinde kendisine müdafi tayin edilmelidir. Bir diğer ifadeyle şüpheli veya sanığın talebi halinde zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır. Bu halde şüpheli veya sanığa müdafi tayin edilmesi zorunludur.

 

-Şüpheli veya Sanığın Çocuk, Kendisini Savunamayacak Derecede Malul veya Sağır ve/veya/ Dilsiz Olması

 

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 150/2: “ (2) Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir”. Şüpheli veya sanığın 18 yaşından küçük çocuk olması halinde zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır. Yine şüpheli veya sanığın kendisini savunamayacak derece malul olması halinde de istemi aranmaksızın kendisine müdafi atanacaktır. Nihayetinde ise şüpheli veya sanığın sağır ve/veya dilsiz olması halinde de zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır. Bu hallerde de şüpheli veya sanığın istemi olsun veya olmasın kendisine Baro tarafından müdafi atanması zorunludur. Aksi takdirde hukuka aykırı bir vaziyet ortaya çıkacaktır.

 

 

-Alt Sınırı Beş Yıldan Fazla Hapis Cezasını Gerektiren Suçlar

 

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 150/3: “(3) Alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada ikinci fıkra hükmü uygulanır”. Buna göre şüpheli veya sanığa isnat edilen suç için öngörülmüş olan hapis cezasının alt sınırının beş yıldan fazla olması halinde de zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır. Bu hallerde de şüpheli veya sanığın istemi aranmaksızın kendisine Baro tarafından bir müdafi tayin edilmesi zorunludur. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma, Kasten öldürme, organ veya doku ticareti, çocuk düşürtme, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçları örnek olarak sayılabilir.

 

-Gözlem Altına Alınma

 

Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 74: “(1) Fiili işlediği yolunda kuvvetli şüpheler bulunan şüpheli veya sanığın akıl hastası olup olmadığını, akıl hastası ise ne zamandan beri hasta olduğunu ve bunun, kişinin davranışları üzerindeki etkilerini saptamak için; uzman hekimin önerisi üzerine, Cumhuriyet savcısının ve müdafiin dinlenmesinden sonra resmî bir sağlık kurumunda gözlem altına alınmasına, soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından karar verilebilir”. Bu düzenleme uyarınca şüpheli veya sanığın akıl hastası olup olmadığıyla ilgili yapılacak incelemelerde kişinin talebi aranmaksızın baro tarafından zorunlu müdafi görevlendirilir.

 

-Gözaltı Süresinin Sonunda Kişinin Serbest Bırakılmaması

 

Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir. Sorguda müdafii de hazır bulunur. CMK.’nun 96. Maddesinde belirtilen gözaltı süresinin sonunda, eğer kişi halen bırakılmamış ise Sulh Ceza hakimi’ne sorguya çıkarılır. İşte Sulh Ceza Hakimi’nce yapılan sorguda şüpheli talep etmemiş olsa dahi şüpheliye bir zorunlu müdafi görevlendirilecektir.

 

-Tutuklama İçin Sevk Edilen Şüpheli veya Sanık

 

Tutuklanma talebiyle Sulh Ceza Hakimliğine sevk edilen şüphelinin talebi aranmaksızın kendisine zorunlu müdafi tayin edilmesi gerekmektedir. Bu hallerde zorunlu müdafi olmaksızın Sulh Ceza Hakimliğinde herhangi bir işlem yapılmayacak ve zorunlu müdafin gelmesi beklenecektir. Aksine bir durumun söz konusu olması halinde ise hukuka aykırı sonuçlar meydana gelecektir.

 

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda tutukluluk değerlendirilmesi esnasında müdafiin görüşü alınması gerektiğinden, yine zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır. Pek olası olmamakla birlikte tutukluluk değerlendirilmesi esnasında şüpheli veya sanığın müdafi yoksa, istemi aranmaksızın kendisine Barodan müdafi tayin edilmelidir.

 

Duruşmanın ve yargılamanın güvenliği açısından duruşma salonundan dışarı çıkarılan şüphelinin müdafinin bulunmaması halinde de mahkemece bir müdafinin görevlendirilmesi istenir. Burada da zorunlu müdafilik hali söz konusu olacaktır.

 

Sanığın kaçak olması halinde duruşma yapılabilmesi için mahkemece müdafi görevlendirilmesi talep edilir. Burada da zorunlu müdafilik hali bulunmaktadır.

 

 

 

İletişim İçin Tıklayınız

 

 

 

 

Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.