Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Anonim Şirketlerde Yetkilinin Şirket Borçlarından Sorumluluğu, şirketin yönetim kurulu üyeleri ve diğer yetkililerinin yasal yükümlülüklerini ifade eder. Anonim şirketlerde, genel kural olarak, şirket borçlarından dolayı yetkililer şahsi olarak sorumlu tutulmazlar. Şirketin borçları, sadece şirketin varlıklarıyla sınırlıdır ve şirketin yasal bir tüzel kişiliği olduğundan, borçlar doğrudan şirkete aittir.
Ancak, bazı durumlarda yetkililerin şahsi sorumluluğu gündeme gelebilir. Özellikle, şirket yetkililerinin görevlerini kötüye kullanmaları, hukuka aykırı eylemlerde bulunmaları veya şirketin borçlarını artıracak şekilde ihmalkar davranmaları gibi durumlarda şahsi sorumluluk söz konusu olabilir. Ayrıca, şirketin borçlarını bilerek artıran veya şirketi zarara uğratacak işlemler yapan yetkililer, bu eylemlerinden dolayı şahsi olarak sorumlu tutulabilirler.
Vergi borçları ve sosyal güvenlik primleri gibi bazı kamu alacakları söz konusu olduğunda, şirket yetkilileri daha yüksek bir sorumlulukla karşı karşıya kalabilirler. Bu tür borçlarda, yetkililerin ödeme yükümlülüklerini ihmal etmeleri durumunda, şahsi sorumlulukları gündeme gelebilir.
Anonim şirketlerde yetkililerin şirket borçlarından sorumluluğu, şirketin ve yetkililerin yasal düzenlemelere uygun hareket etmesine bağlıdır. Yetkililerin hukuka uygun hareket etmeleri ve şirketin mali sağlığını korumaya yönelik sorumlu kararlar almaları, hem şirketin hem de kişisel yasal risklerini minimize eder.
Anonim şirketlerde, yetkilinin şirket borçlarından sorumluluğu Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuatta düzenlenmiştir. Bu yazımızda öncelikle Anonim şirket yöneticisinin şirketin özel hukuktan kaynaklanan borçlarından sorumluluğu, ardından şirket yöneticisinin şirketin kamu hukukundan kaynaklanan borçlarından sorumluluğu incelenecektir.
Kısaca anonim şirketin tanımı yapılacak olursa; anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız şirket tüzel kişiliğinin kendi malvarlığıyla sorumlu olduğu, pay sahiplerinin sadece taahhüt ettikleri sermaye paylarından ve ancak şirkete karşı sorumlu oldukları şirket tipidir ( TTK.329). Anlaşıldığı üzere anonim şirket, borçlarından dolayı sadece malvarlığıyla sorumludur ve şirket ortakları, taahhüt ettikleri sermaye paylarından ancak şirkete karşı sorumludurlar. Bir diğer ifadeyle şirket ortakları, ancak taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlı olmak üzere şirkete karşı borçludurlar. Anonim şirket ise, borçlarından dolayı sadece malvarlığıyla sınırlı olarak sorumludur.
Bu yazımızda ise anonim şirket yöneticilerinin, bir diğer ifadeyle anonim şirketin kanuni temsilcilerinin özel ve kamu borçlarından dolayı sorumluluğu incelenecektir.
Anonim şirketlerinin temsilcileri öncelikle şirket esas sözleşmesinde yönetim kurulunun üyelerinden birinin veya birden fazlasının şirketi temsile yetkili kılınıp kılınmadığına bakılarak belirlenir.
Kanunun veya şirket ana sözleşmesinin kendilerine yükledikleri görevleri yerine getirmeyen anonim şirket yöneticileri (temsilcileri) bu yüzden oluşan zararlar nedeniyle anonim şirkete, anonim şirket ortaklarına ve şirket alacaklılarına karşı müteselsilen sorumludurlar. Bu yüzden oluşan zarara uğrayanlar sorumlu yöneticilerin kusur derecesine bakmadan tazminatın tamamını birinden veya tamamından talep edebilir. Burada dikkat edilmesi gereken şirket yöneticilerinin, kanun veya sözleşmeden kaynaklanan görevlerini yerine getirmemeleri sebebiyle oluşan zarardan sorumlu olmalarıdır. Buradaki sorumluluk türü kusura dayanan sorumluluktur. Dolayısıyla, bu kişiler kusurlu olmadıklarını ispat etmedikçe kusurlu sayılırlar. Bir diğer ifadeyle, bu kişiler kusurlu olmadıklarını ispatlarsa sorumluluklarına gidilemeyecektir.
Anonim şirketlerde yetkilinin (kanuni temsilcilerin) sorumluluğunun kapsamı şirket ortaklarının sorumluluğundan daha geniştir. Ortaklar ödemeyi taahhüt edip ödemedikleri sermaye hisseleri ile kamu (amme) borçlarından sorumlu iken, kanuni temsilciler şirketin kamu (amme) borçlarının tamamından sorumludurlar.
Bir diğer ifadeyle anonim şirketin mal varlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu (amme) alacaklarından, şirketi kanunen temsile yetkisine sahip olan yönetim kurulu üyeleri tüm şahsi mal varlıklarının tamamı ile sorumludur. Bu sorumluluk müştereken ve müteselsilen sorumluluktur.
Kamu alacağından dolayı, anonim şirket yöneticilerinin (kanuni temsilcilerinin) şahsi mal varlıklarına karşı icra takibi açılabilmesi, kamu alacağının şirketten tahsili imkanının kalmaması halinde mümkündür. Bir diğer ifadeyle kamu alacaklarından dolayı doğrudan şirket yöneticilerine başvurulması mümkün değildir. Bu durumda öncelikle borcun tahsil edilmesi için anonim şirket tüzel kişiliğine başvurulur ve öncelikli olarak şirketin sahip olduğu malvarlığı değerlerinden kamu alacağının tahsil edilmeye çalışılır. Eğer şirket malvarlığından kamu alacağı tahsil edilemezse bundan sonra sırayla yönetici ve ortakların sorumluluğu başlar.
Buna göre anonim şirketlerde şirketten tahsil imkanı kalmadığı saptanan kamu alacağının öncelikle kanuni temsilcilerin malvarlığından aranılması, kanuni temsilcilerin mal varlıklarından da tahsil edilmemesi halinde ise sermaye hissesi ile sınırlı olmak üzere ortaklardan tahsili yoluna gidilmesi süreçlerinin takibi yoluna gidilmesi hukuki bir zorunluluktur.
Anonim şirketlerde yöneticilerin, yönetim kurulu üyelerinin ve yönetici olarak yetki verilen müdürlerin şirket borçlarından sorumluluğu; borcun özel hukuk borcu, kamu (amme) veya vergi borcu olup olmamasına göre değişmektedir.
Bu nedenle anonim şirketlere kuruluş aşamasında veya daha sonra yönetim kurulu üyesi, şirket yöneticisi veya şirketin bünyesinde müdür olunurken; şirketlerin faaliyet alanı, sermaye yapısı, yönetim şekli, şirketin mali yapısı, şirketin aktif ve pasif mal varlığı ve şirketin kamu borcu olup olmadığı kısaca bilançosu gibi hususların hukuki olarak incelenmesi önem arz etmektedir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.