Çek nedir? Nasıl Tahsil Edilir? sorularının cevaplarından olan çek; Türk Ticaret Kanununda belirtilen hükümlere göre düzenlenen, bir bankaya hitap edilerek yazılan ve ödeme aracı olan bir kıymetli evraktır. Çek ticari hayatta sıkça karşımıza çıkmakla birlikte bir ödeme yöntemi olarak kullanılmaktadır. Çekte keşideci, muhatap ve lehtar olmak üzere üçlü bir ilişki söz konusudur. Çekte muhatap daima banka olmak zorundadır. Daha önceki yazılarımızda anlattığımız gibi çek, belli başlı şekil şartlarına tabidir. Söz konusu şekil şartları bulunmayan çekler kambiyo senedi vasfını yitirmektedir.
Çeklerde vade tarihi ve kabul yoktur. Çek görüldüğünde ödenen bir kıymetli evraktır. Ancak çekte ödeme yerlerine göre ibraz süreleri belirlenmiştir. İbraz süreleri:
Çek, keşide edildiği yerde ödenecekse (çekin üzerinde yazılı muhatap banka şubesi ile keşide yeri aynı ise) on gün,
Keşide edildiği yerden başka bir yerde ödenecekse (çek üzerindeki muhatap banka şubesi ile keşide yeri farklı ise) bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
- Türkiye’de keşide edilen çek, başka bir yerde ve fakat aynı kıta üzerindeki bir ülkede ödenecekse bir ay, ( Bir Avrupa ülkesinde çekilip de Akdeniz’de sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan veya Akdeniz’de sahili bulunanbir ülkede çekilip bir Avrupa ülkesinde ödenecek çekler, aynı kıtada keşide edilmiş ve ödenmesi şart kılınmış çek sayılır.)
Bir kıtada keşide edilen çek, başka bir kıtada ödenecekse üç ay içinde ibraz edilmelidir.
Yukarıda belirtilen süreler içerisinde bankaya ibraz edilmeyen çekler kambiyo senedi vasfını kaybetmektedir. Çekin kambiyo senedi vasfını taşıması icra hukukunda çekin borçludan tahsili aşamasında büyük önem taşımaktadır.
Çekte alacaklının (hamilin), cirantalar ile düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakkı, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zaman aşımına uğrar. Söz konusu zaman aşımı süresi Türk Ticaret Kanunu'nun 814'üncü maddesinde düzenlenmiştir.
MADDE 814- (1) Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
(2) Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Zamanaşımına uğramış çek; kambiyo vasfını yitirdiği için, kambiyo senetlerine özgü icra takibi başlatılması mümkün değildir. Söz konusu durumda alacaklı çeki temel borç ilişkisine dayandırarak dava açılabilir. Zamanaşımına uğramış çek yazılı delil başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Geçerlilik şartlarını taşıyan ve süresinde bankaya ibraz edilen çekler; kambiyo vasfına haiz oldukları için, kambiyo senetlerine özgü takip yolu ile alacağın tahsili mümkündür. Ödeme emri kendisine tebliğ edilen kişinin 5 gün itiraz süresi, 10 gün borcu ödeme süresi bulunmaktadır. Kambiyo senetlerine özgü icra takibinde itiraz; imzaya itiraz ve borca itiraz şeklindedir. Kambiyo senetlerine özgü icra takibinde borçlu; kendisine gönderilmiş olan ödeme emrine itirazı, ancak mahkemede dava açarak ileri sürebilmektedir. Çek üzerinde bulunan imzaya itiraz edecek olan kişi mahkemeye sunacağı itiraz dilekçesinde, imzaya itiraz ettiği hususunu özellikle belirtmelidir. Çek üzerinde bulunan imzaya itiraz dışında yapılacak olan tüm itirazlar borca itiraz olarak kabul edilmektedir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.