Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Geçit hakkı, bir taşınmaz üzerinden başka bir taşınmaza ulaşım sağlamak için kullanılan hukuki bir düzenlemedir. Bu hak, genellikle bir mülkün diğer bir mülk tarafından çevrelenmiş olması ve en yakın kamuya açık yola erişim sağlamak için komşu mülkten geçiş yapılması gerektiğinde ortaya çıkar. Geçit hakkı, mülkiyet haklarının bir parçası olarak kabul edilir ve taşınmaz mal sahibinin, komşu taşınmaz üzerinden belirli bir yolu kullanma hakkını içerir. Bu hak, mülk sahibine, mülküne giriş ve çıkış yapma veya mülkünü kullanma imkanı tanırken, aynı zamanda mülkün değerini ve erişilebilirliğini de korur.
Geçit hakkı, genellikle "zorunlu geçit hakkı" olarak da adlandırılır, çünkü bu hak, mülkün çevresel koşulları nedeniyle zorunlu bir ihtiyaca dayanır. Örneğin, bir arazinin diğer tüm tarafları özel mülkiyetle çevriliyse ve arazi sahibinin en yakın yola veya kamuya açık alana erişimi yoksa, arazi sahibi komşu taşınmaz üzerinden geçit hakkı talep edebilir.
Geçit hakkının kurulması, genellikle bir mahkeme kararı ile yapılır ve bu süreç, ilgili tarafların haklarının ve yükümlülüklerinin dikkatlice değerlendirilmesini gerektirir. Mahkeme, geçit hakkı talebini değerlendirirken, geçit hakkının zorunluluğunu, yerleşim yerini, geçiş yolunun uzunluğunu ve genişliğini, ve her iki mülk sahibinin haklarını dikkate alır. Geçit hakkının kullanımı, genellikle en az rahatsızlık verecek şekilde ve her iki tarafın hakları gözetilerek düzenlenir.
Geçit hakkı, taşınmaz malın kullanımını kolaylaştırır ve mülk sahiplerine, mülklerine erişim sağlama imkanı sunar. Ancak, bu hak aynı zamanda mülk sahipleri arasında anlaşmazlıklara da yol açabilir. Bu nedenle, geçit hakkının kullanımı ve sınırları, taraflar arasında adil ve net bir şekilde belirlenmelidir. Geçit hakkıyla ilgili anlaşmazlıkların çözümünde, hukuki danışmanlık ve arabuluculuk hizmetleri etkili çözümler sunabilir.
Geçit hakkı, bir taşınmaz mal sahibinin, komşu taşınmaz üzerinden mülküne erişim sağlamasını mümkün kılan hukuki bir düzenlemedir. Bu hak, özellikle mülklerin birbirine erişim yollarının sınırlı olduğu durumlarda önemlidir ve mülk sahiplerinin mülklerini etkin bir şekilde kullanmalarını sağlar. Geçit hakkının düzenlenmesi, ilgili tarafların haklarını korur ve mülkiyet ilişkilerinin adil bir şekilde yönetilmesine katkıda bulunur.
Geçit hakkı nedir sorusunun cevabı olarak; taşınmazından genel yola çıkmak için geçit bulunmayan malikler için tanınmış bir haktır. Geçit hakkı Medeni Kanunun 747. Maddesinde düzenlenmiş olup; “Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.”şeklinde düzenlenmiştir. Ülkemizde yapılan arazi düzenlemelerindeki eksiklikler ve de her taşınmazın yol ihtiyacının karşılanamamış olması nedeniyle geçit hakkı kurumunun düzenlenmesi yoluna gidilmiştir.
Kanunun kapsamında geçit hakkı verilmesindeki amaç, genel yolla bağlantısı bulunmayan taşınmazın, genel yolla kesintisiz bağlantısının sağlanabilmesidir. Geçit hakkı davası, genel yolla bağlantısı olmayan veya yolu bulunmasına rağmen bu yol ile ihtiyacı karşılanmayan taşınmaz mal maliki tarafından açılabilmektedir. Geçit hakkı talebi gerçek ya da tüzel kişi tarafından yapılabilmektedir.
ankara avukat
Geçit hakkının kurulması talep edene mülkiyet hakkı tanımamakla birlikte, sınırlı ayni haklardan olduğu için tapu siciline kaydı yapılmaktadır. Bir diğer önemli nokta ise, leh ve aleyhine geçit hakkı kurulacak olan taşınmazların mutlaka tapu sicilinde kayıtları olması gerekmektedir. Geçit hakkı aynı zamanda taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı niteleğindedir. O nedenle geçit istemi taşınmazın niteliği ve objektif esaslara göre belirlenmeli, aynı zamanda taşınmaz mülkiyeti kısıtlanan komuşunun fedakarlığının da denkleştirilmesi gerekmektedir.
Geçit hakkı istemi öncelikle geçit isteyen taşınmaza yol ve mülkiyet açısından en uygun düşen taşınmaza karşı istenmelidir. Nitekim genel olarak Yargıtay kararlarına göre kamu malı olarak nitelendirilen bir yer üzerinde geçit hakkı kurulması mümkün değildir. Çünkü kamu yararı ve özel yarar arasında çıkan uyuşmazlıkta mevzuatımız gereğince kamu yararına üstünlük tanınmaktadır.
ankara avukat
Üzerinde geçit hakkı kurulan taşınmaz artık yüklü taşınmaz haline geldiği için üzerine geçit irtifakı kurulan taşınmaz malikinin taşınmazı kullanma iradesi zorunlu olarak kısıtlanmaktadır. Yüklü taşınmaz sahibi, üzerinde geçit hakkı kurulan taşınmazının o bölümünü kullanamayacağı ve yararlanamayacağı için kısıtlama karşılığında geçit ihtiyacı olan taşınmaz maliki tarafından uygun bir bedel ödenmelidir.
Geçit hakkı tesis edilirken, aleyhine geçit hakkı kurulacak olan taşınmazın bütünlüğünün bozulmaması önem taşımaktadır. Bu kapsamda lehe ve aleyhine geçit hakkı talebinde bulunulan taşınmazlara ilişkin olarak hazırlanacak bilirkişi raporu dikkate alınmaktadır. Üzerine geçit hakkı kurulacak olan taşınmaz için ödenmesi gereken bedel de yine bilirkişi aracılığıyla tespit edilmektedir.
Geçit hakkı davalarında görevli mahkme Asliye Hukuk Mahkemeleri olup, yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.