Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Elektronik para, dijital dünyanın gelişimiyle birlikte hayatımıza giren ve geleneksel para birimlerinin elektronik versiyonu olarak tanımlanabilecek bir finansal araçtır. Fiziksel formda olmayıp, elektronik cihazlarda depolanır ve transfer edilir. Elektronik para sistemleri, internet üzerinden hızlı ve güvenli ödeme işlemleri yapmayı mümkün kılarak, modern ekonominin temel taşlarından biri haline gelmiştir. Bu dijital para birimi, online alışverişler, elektronik fatura ödemeleri ve para transferleri gibi birçok işlemde kullanılmakta ve geleneksel ödeme yöntemlerine alternatif bir çözüm sunmaktadır.
Elektronik para, bankalar ve özel finans kuruluşları tarafından sunulan çeşitli platformlar ve uygulamalar aracılığıyla kullanıcıların erişimine sunulur. Bu sistemler, kullanıcılara, hesapları arasında para transferi yapma, faturalarını ödeme ve çevrimiçi mağazalardan alışveriş yapma gibi imkanlar sağlar. Ayrıca, elektronik para birimleri, mobil ödeme sistemleri ve ön ödemeli kartlar gibi çeşitli biçimlerde karşımıza çıkar.
Elektronik para kullanımının artmasıyla birlikte, bu alanda düzenleyici kurumlar ve hükümetler tarafından çeşitli yasal düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler, elektronik para işlemlerinin güvenliğini artırmayı, kullanıcıların haklarını korumayı ve dolandırıcılık gibi suistimalleri önlemeyi amaçlar. Elektronik para sisteminin güvenilirliği, kullanıcıların özel bilgilerinin korunması ve işlemlerin şeffaflığı bu düzenlemelerin odak noktaları arasındadır.
Elektronik paranın popülerliği, kullanım kolaylığı, hızı ve maliyet etkinliği gibi özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Geleneksel bankacılık işlemlerine kıyasla daha düşük işlem maliyetleri sunan elektronik para, özellikle küçük ödemeler ve uluslararası transferler için avantajlı bir seçenek oluşturur. Ayrıca, herhangi bir fiziksel banka şubesine ihtiyaç duymadan 7/24 erişilebilir olması, kullanıcılar için büyük bir kolaylık sağlar.
Ancak, elektronik para kullanımının artması, siber güvenlikle ilgili bazı endişeleri de beraberinde getirir. Kullanıcıların hesap bilgilerinin ve kişisel verilerinin korunması, elektronik para platformları için önemli bir sorumluluktur. Bu nedenle, elektronik para sistemlerini kullanan kuruluşlar, güçlü şifreleme teknolojileri ve güvenlik protokolleri kullanarak bu bilgilerin güvenliğini sağlamak zorundadır.
Elektronik para, günümüzün dijital ekonomisinde önemli bir yer tutmakta ve finansal işlemleri kolaylaştırarak bireylerin ve işletmelerin hayatını değiştirmektedir. Ancak, bu yeni ödeme yönteminin getirdiği fırsatların yanı sıra, karşılaşılan riskler ve güvenlik sorunlarına karşı da dikkatli olunmalıdır. Bu alandaki teknolojik gelişmeler ve yasal düzenlemeler, elektronik paranın geleceğini şekillendirecek ve kullanımının daha da yaygınlaşmasını sağlayacak ana faktörler arasında yer alacaktır.
Elektronik para, bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte internet kullanımının yaygınlaşması, sanal ortamda iş ve ticaret alanın doğmasına neden olmuştur. E-ticaretin hızlı bir yükseliş kazanması ile elektronik para kavramı da literatürümüzde yerini almıştır. Elektronik para nakit ödemeye alternatif bir ödeme aracı olarak kullanılmaktadır. Bu kapsamda önemli bir husus elektronik para ile sanal paranın aynı şeyi ifade etmiyor oluşudur. Nitekim en basit ayrımlardan biri olarak, elektronik para kamu otoritesi ile denetleniyorken, sanal parayı genel anlamda regüle edebilecek herhangi bir kamu otoritesi, kurum ya da kuruluş bulunmamaktadır.
Avrupa Merkez Bankasının elektronik parayı; “değeri önceden ödenmiş bir araç olarak, ihraçcısının transferde banka hesaplarını içermesine gerek olmaksızın kullanılmasının dışında, ödemeleri yapmak için geniş kullanıma sahip teknik bir aygıt üzerine depolanmış elektronik bir parasal değerdir.” şeklinde tanımlamıştır. Lakin, elektronik paranın tanımı çeşitlilik gösterebilmektedir.
Elektronik para, elektronik ortamda değer görüp elektronik ortamda işlem görmektedir. Teknolojik yenilikleri takiben elektronik para ile hızlı ve kolay olarak işlem yapılabilmesi, ergenomik oluşu e-para kulllanımına olan talebi de arttırmaktadır. Bu talebin küresel çapta artması ve yaygınlaşması ile birlikte ülkeler de kendi mevzuatları kapsamında elektronik para hususunda birtakım düzenlemelere gitmişlerdir.
Bu minvalde elektronik paranın niteliğini ve elektronik para kuruluşlarının faaliyetlerini düzenleyebilmek ve denetleyebilmek adına Avurupa Birliği tarafından 2000/46/EC sayılı Elektronik Para Kuruluşların Kuruluşu, Faaliyetleri ve Denetimine İlişkin Direktif ve 2009/110/EC sayılı Elektronik Para Kuruluşlarının Kurulması, Faaliyetlerinin Sürdürülmesi, Denetimi Direktifi olmak üzere iki adet direktif yayınlanmıştır. Bu direktiflerle amaçlanan elektronik para kuruluşlarının kurulması, faaliyet denetimi, fonlama gibi pek çok hususun tanımlanması ve belli bir düzenin sağlanmasıdır.
Türkiye’de ise 2008 yılında Avrupa Birliği Müktesabatına uyum sağlayabilmek adına 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile düzenleme yoluna gidilmiştir.
.jpg)
Kanunda yapılan elektronik para tanımlamasına göre; “elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” olarak kabul edilmiştir.
Elektronik para kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve kurum-kuruluş faaliyetlerinin denetlenmesi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun sorumluluğunda yer almaktadır. Yine elektronik para kuruluşlarının faaliyet gösterebilmeleri İçin BDDK’ya başvurarak izin almaları ve kurumca yapılacak olan incelemeden olur aldıktan sonra, lisanslarını kullanabilecekleri gibi hususlar mevzuatımızda düzenlenmiştir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.