Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Sebepsiz zenginleşme davası, bir kişinin haksız bir sebep olmaksızın başka bir kişinin mal varlığından bir kazanç elde etmesi durumunda, bu kazancın geri alınmasını talep etmek için açılan bir hukuki süreci ifade eder. Bu tür davalar, mal varlığı dengelerinin adil bir şekilde korunmasını sağlamak ve haksız yollarla elde edilen kazançların iadesini talep etmek amacıyla düzenlenmiştir. Sebepsiz zenginleşme, bir kişinin başka bir kişiye olan borcunu ödemesi, bir hatanın düzeltilmesi ya da bir malın iadesi gibi durumlar sonucunda olabilir.
Sebepsiz zenginleşme davasının temel amacı, zenginleşen kişinin, haksız yere elde ettiği kazancı zenginleşmeye sebep olan kişiye iade etmesini sağlamaktır. Bu süreç, haksız kazancın geri alınmasını ve mal varlığı dengesinin adil bir şekilde restore edilmesini hedefler. Davanın konusu genellikle para, mal veya hizmetler olabilir ve davanın açılabilmesi için zenginleşme ve zenginleşmenin haksız olması gerekmektedir.
Sebepsiz zenginleşme davası açabilmek için, davacının bazı temel şartları yerine getirmesi gerekir. Davacı, zenginleşen kişinin haksız bir şekilde mal varlığından kazanç sağladığını ve bu kazancın davacının zararına yol açtığını kanıtlamalıdır. Ayrıca, zenginleşmenin bir hukuki sebep olmaksızın gerçekleştiğini ve zenginleşen kişinin bu kazancı iade etmesi gerektiğini ispatlaması gerekir.
._visualize_a_scene_where_one_party_is_confronting.png)
Sebepsiz zenginleşme davasında, mahkeme, tarafların sunmuş olduğu kanıtları ve argümanları dikkate alarak bir karar verir. Eğer mahkeme, zenginleşmenin haksız olduğuna ve iade edilmesi gerektiğine karar verirse, zenginleşen kişiye, haksız kazancını iade etmesi emredilir. Bu süreç, mal varlığı dengesinin adil bir şekilde korunmasını ve haksız kazançların geri alınmasını sağlar.
Sebepsiz zenginleşme davası, bir kişinin başka bir kişiye olan borcunu ödemesi, bir hatanın düzeltilmesi ya da bir malın iadesi gibi durumlar sonucunda, haksız bir şekilde elde edilen kazançların iadesini talep etmek için kullanılan bir hukuki süreçtir. Bu tür davalar, mal varlığı dengelerinin adil bir şekilde korunmasını ve haksız yollarla elde edilen kazançların geri alınmasını amaçlar. Sebepsiz zenginleşme davaları, hukuki süreçlerin ve ilgili yasal düzenlemelerin doğru bir şekilde uygulanmasını gerektirir ve davacının haksız zenginleşmeyi kanıtlaması gerekir.
Sebepsiz zenginleşme davası hakkında TBK m. 77'ye göre haklı bir sebep olmaksızın bir başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşen, bu zenginleşmeyi aynen ya da nakden geri vermekle yükümlüdür. Sebepsiz zenginleşmeye ilişkin hükümler, kamu hukukunda ilke olarak uygulanmaz.
Sebepsiz zenginleşmenin doğmasına sebep olan olaylar üç başlık altında incelenmektedir. Bunlar ; edimden doğan zenginleşme, umulmayan olaydan doğan zenginleşme (Bir doğa olayından ya da tarafların dışındaki bir üçüncü kişi tarafından meydana gelmektedir) ve zenginleşenin müdahalesinden doğan zenginleşmelerdir.
-Borçlunun malvarlığında bir zenginleşme meydana gelmelidir.
-Bu zenginleşme başkasının malvarlığı veya emeğinden kaynaklanmalıdır.
-İlliyet bağı bulunmalıdır.
-Zenginleşme haklı bir sebebe dayanmamalıdır.
Aynen geri verilmesi gereken zenginleşmenin geri verilmesi mümkün değilse geri verme ikame değer üzerinden yapılmaktadır. TBK m. 79-80 bakımından geri verme borcunun kapsamı iyi veya kötü niyetli olmasına göre farklı çözümlere tabidir. Zenginleşen, zenginleşmeyi oluşturan şeyi; iyi niyetle, karşılıksız olarak, bir başkasına devretmişse kendisinin ve cüz'i haleflerinin geri vermek zorunda olduğu bir mal veya ikame değer yoktur. Elinde kalanı vermekle yükümlüdür. İspat yükü iyi niyetli zenginleşendedir. Kötü niyetliyse TBK m. 79/2'ye göre tamamını geri vermekle yükümlüdür.
.jpg)
Geri verilecek zenginleşme hesaplanırken geri verme anındaki durum göz önünde tutulur. Geri verme borcu; zenginleşenin malvarlığının, geri verme anında gösterdiği durum ile zenginleştirici olay meydana gelmeseydi olacak olan durum arasındaki farktır. Malvarlığını artıran ilk şeyin ana değeri piyasa değeri üzerinden hesaplanır. İlk değerin, kullanma yararından veya ürünlerden dolayı artış göstermesi mümkündür. Zenginleşen elde ettiği malvarlığı için masraf yapabilir. Eğer iyi niyetli ise zorunlu ve faydalı giderleri zenginleşmeden indirilebilir. Kötü niyetli ise talep edilememektedir.
Geri verilecek zenginleşme hesaplanırken geri verme borcundan; zenginleşmenin edinilmesi, korunulması ve geri verilmesi için yapılan giderler, zenginleşmenin sebep olduğu zararlar, geri istemenin sebep olduğu zararlar düşürülmektedir.
İyi niyetli zenginleşen, umulmayan bir olay sonucunda telef olan veya eksilen zenginleşmeden sorumlu değildir. Hasar alacaklıya aittir.
-Zamanaşımına uğramış olan bir borcun ifası için sebepsiz zenginleşme davası açılamamaktadır.
-Ahlaki bir ödevin yerine getirilmesi sonucunda sebepsiz zenginleşme davası açılamamaktadır.
-Diğer eksik borçların ifası için sebepsiz zenginleşme davası açılamamaktadır.
-Hukuka ve ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla verilen şeyin iadesi için sebepsiz zenginleşme davası açılamamaktadır.
Sebepsiz zenginleşme davası TBK m. 82 kapsamında geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın, her halde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten itibaren on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.